شهرداری مونیخ و استیو بالمر
وقتی صحبت از نظم و دیسیپلین باشد حتما نامی از کشور آلمان هم برده می‌شود. یک دهه قبل، شورای شهر مونیخ تصمیم گرفت راهی به جز مسیری که از سیستمعامل ویندوز می‌گذشت را انتخاب کند. «پیتر هافمن» مدیر پروژه این مهاجرت در شهر مونیخ سومین شهر بزرگ آلمان گفت که این پروژه تنها صرفه‌جویی نبوده و برای بدست آوردن آزادی و استقلال بیش‌تر طرح‌ریزی شده است. در صورتی که بطور معمول در اکثر سازمان‌ها، پروژه‌های تغییر و مهاجرت به دلایل قدرت‌مند اقتصادی شروع می‌شود.
ژرمن‌ها پس از بررسی‌های اولیه در سال ۲۰۰۴ اقدام به مهاجرت به گنو/لینوکس و متن‌باز را شروع کردند. آن‌ها قصد داشتند که آفیس و ویندوز ۲۰۰۰ را با سیستمی مشابه ولی آزاد تعویض کنند. بدین ترتیب پروژه LiMux شکل گرفت. اوبونتوی سفارشی شده به زبان کشور خودشان. قرار بود پروژه در سال ۲۰۱۱ تمام بشود اما بدلیل چالش هایی که پیش روی آن‌ها قرار گرفت، زمان بیش‌تری لازم داشتند. در میانه راه حتی استیو بالمر به مونیخ رفت تا شاید آن‌ها را به ویندوز باز گرداند.
انفجار بزرگی مد نظر نبود بلکه آن‌ها مهاجرت آرام به همراه توسعه توزیع LiMux را برنامه‌ریزی کردند. آیا سخت‌افزار‌ها با سیستم جدید همخوانی داشت؟ برای نصب سیستم جدید باید کارهایی انجام می‌شد. سعی شد که بخش های مشخص و استانداردی برای این مهاجرت در نظر گرفته بشود. تا گروه به گروه و بخش به بخش سیستم‌های خود را به لینوکس مجهز کنند و مشکلات را در طول این مسیر یک به یک حل کنند.
در سال ۲۰۱۳ این کار تقریبا انجام شد و ۱۴۸۰۰ نفر از لینوکس استفاده می‌کردند و بالای ۱۵۰۰۰ نفر از اوپن‌آفیس، تعداد زیادی از برنامه‌های ویندوزی باید مشابه‌سازی می‌شدند و یا از برنامه‌ای نظیر آن استفاده می‌شد. در نهایت بعضی از برنامه‌ها امکان پورت شدن به لینوکس را نداشت و بایستی در بعضی از موارد کماکان از ویندوز استفاده شود.
یکی از مشکلاتی که در حین مهاجرت به آن برخورد کردند این بود که فایل‌هایی که از ویندوز به لینوکس منتقل شده بود درست نشان داده نمی‌شد و یا این‌که فونت مناسب و هماهنگ نداشتند. جداول به هم ریخته بودند. عکس ها و حالت نمایش متن به هم ریخته بود. بعضی از این مشکلات را با استفاده از نسخه جدیدتر آفیس لینوکس، یعنی همان لیبره آفیس معروف حل کردند. این نرم‌افزار قابلیت های بیش‌تری از فایل های مایکروسافت آفیس را منتقل می کرد. بعضی از سازمان‌ها به خاطر همین مشکلات مونیخ ترجیح دادند که از ویندوز استفاده کنند.
مزایای مالی که اینگونه پروژه‌ها در خارج از ایران دارند صرفه‌جویی هزینه ویندوز و نرم‌افزارهایی مثل مایکروسافت آفیس است. شاید در حال حاضر آن را حس نکنیم اما زمانی که عضویت تجارت جهانی و WTO مطرح می‌شود باید هزینه اقلامی نظیر این را ما هم پرداخت کنیم.
در پایان ۲۰۱۳ هزینه‌ای حدود ۲۳ میلیون یورو برای شهرداری مونیخ رقم خورد. هزینه به روزرسانی سیستم‌ها به ویندوز ۷ و نرمافزارهای مایکروسافت چیزی حدود ۳۴ میلیون بود. هزینه مهاجرت شاید هزینه‌ای بود که یک‌بار پرداخت شد و در سال بعد خبری از شارژ سالانه برای نرم‌افزاهای بسته نخواهد بود. در مقابل سخت‌افزارهای قدیمی کماکان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که استفاده از ویندوز باعث می‌شد که تعداد زیادی از آن‌ها دور ریخته شوند و این خود هزینه‌ای بسیار گزاف داشت. شاید تا چند سال دیگر نیازی به تعویض آن‌ها با مدل جدیدتر نباشد. حدود ۴/۶ میلیون یورو از این طریق ذخیره می‌شود.
چالش دیگر آموزش کارکنان برای استفاده از LiMux بود. ۱/۶۹ میلیون برای آموزش. در مقابل، به‌روز شدن با آفیس جدید مایکروسافت هم یک چنین هزینه‌ای در بر داشت. استفاده از پشتیبانی کاربران نرمافزارهای لینوکسی مانند اوبونتو، لیبره آفیس، KDE و گنوم کمک شایانی بود. نیاز کم‌تری به گروه بزرگ پشتیبانی ویندوزی بود چرا که جامعه کاربران تا حدودی این کار را انجام می‌داد. در جایی که مشکل غیر قابل حلی وجود داشت بایستی پولی برای برطرف کردن آن به یک شرکت توسعه‌دهنده پرداخت می‌شد ولی در نهایت این افزوده به نرم‌افزار اضافه می‌شد و برای عموم قابل استفاده بود.
درنهایت امروز این پروژه به صورت کامل در این شهر اجرا شده است و از آن به عنوان یکی از پروژه‌های موفق مهاجرت نام برده می‌شود.
پس از گذشت یک دهه و عوض شدن شورای شهر مونیخ، پروژه فوق بازبینی شد. در بعضی موارد نیاز به استفاده از ماشین مجازی برای ویندوز دیده می‌شود و این‌که باید برای آن ویندوز هم پول پرداخت کرد. زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که آیا باید به سمت ویندوز برگشت یا نه؟ ولی هنوز تصمیمی در این مورد گرفته نشده است. تنها بازبینی کامل نتایج حاصل از یک دهه تلاش مونیخ و بررسی کامل بستر ویندوز و لینوکس به تصمیمی دوباره منتهی خواهد شد. تصمیمی که شاید سرمشق بسیار بزرگی برای سازمان‌ها و شهرهای دیگر باشد که نیم نگاهی به مهاجرت روی سیستمعامل لینوکس دارند.
موبایل محل نبردی دیگر
اوبانتو تاچ، اندروید، Meego پروژه‌هایی هستند که برای بستر موبایل ساخته شده‌اند. در صورتی که اوبانتو همانطور که اندروید امروزه موفق شده است بتواند با سخت‌افزار مناسب در بین کاربران مورد استفاده قرار بگیرد، شاید بتوان گفت که در این نبرد لینوکس به طور کامل از ویندوز پیشی گرفته است ولی رقیبی مانند اپل کماکان در این نبرد حضوری جدی دارد و حضور موفق لینوکس در این عرصه می‌تواند برد دیگری را به نفع کاربران گنو/لینوکس رقم بزند. معروفیت اندروید و برنامه‌هایی با کاربران بسیار در این عرصه نشان داده است که می‌توان در این زمینه هم لینوکس را موفق دید.
انگلیس
استفاده از استاندارهای متن‌باز برای مدارک رایانه‌ای توسط وزیر دفتر کابینه «فرانسیس آنتونی آیلمر مائود» (Francis Anthony Aylmer Maude) اعلام شد. به این ترتیب مردم و دولت به بهترین روش ممکن از فایل‌هایی که به قالبهای آزاد تولید شده‌اند استفاده خواهند کرد.
این کار چه فوایدی دارد؟
- نیازی به تهیه نرم‌افزار خاص برای تولید متون جهت ارتباط با دولت نیست.
- مردم و دولت می‌توانند متون را به قالبی ثابت به اشتراک بگذارند در صورتی که از نرمافزارهای متفاوتی استفاده می‌کنند.
- دولت هم می‌تواند بهترین نرم‌افزار را با ارزان‌ترین قیمت برای تولید و ویرایش متون استفاده کند.
انگلیسی‌ها برای مشاهده متون از قالب فایل PDF و HTML و برای نوشتن از قالب متن‌باز ODF استفاده خواهند کرد. صرفه‌جویی ۱/۲ بیلیون پوندی مبلغ قابل ملاحظه‌ای است. شاید این یک تصمیم مناسب و استراتژیک باشد. با این کار شما مجبور نیستید، حتما از نرم‌افزار خاصی استفاده کنید. همیشه استادنداردها، تشکیل‌دهنده یک مرحله بهبود فرایند هستند. این مورد هم می‌تواند مسیر مناسبی برای شروع یک تغییر بزرگ باشد. از طرفی آزادی و احترام کامل به کاربر برای استفاده از برنامه مورد علاقه خود را دارد و تنها بایستی بتوان استاندارد را رعایت کرد. شاید در طول زمان نرمافزارهای آزاد شانس خود را در مقایسه با نرمافزارهای شرکت‌های بزرگ و سلطه‌جو داشته باشند.
-
- جدول اجرای پروژه Limux
اسپانیا
LliureX سیستمی سفارشی شده و بر گرفته از توزیع اوبونتو است. ۱۱۰۰۰۰ رایانه در مدرسه‌های اسپانیا در حال حاضر از این سیستم استفاده می‌کنند. مدرسه لینوکس والنسیا ۳۶ میلیون یورو صرفه جویی را به ارمغان آورد. آن‌ها از LliureX-Lab برای تدریس و استفاده از مولتی‌مدیا و به اشتراک‌گذاری فایل‌ها جهت فراگیری زبان در لابراتورها استفاده می‌کنند. حدود ۱/۵ میلیون یورو صرفه‌جویی در سال با عدم خرید لایسنس جدید ویندوز و عدم استفاده از سیستم‌هایی با سخت‌افزارهای به روز دنیا امکان مناسبی را برای هر سازمانی فراهم می‌کند تا بودجه خود را صرف آموزش و پرورش کند و نه خرید لایسنس سیستمعامل ویندوز.
فقط پنج نام یا حقیقت
امروزه لینوکس در سازمان‌هایی نظیر گوگل، پلیس فرانسه، وزارت دفاع آمریکا، سرن (CERN) و ناسا استفاده می‌شود. آیا این سازمان‌ها تنها برای صرفه‌جویی اقدام به استفاده از این سیستمعامل کرده‌اند؟ شاید جواب سوال را در کارهایی که انجام داده‌اند و نتیجه حاصل از کیفیت کاری که به دنیا و برای سازمان‌های خود کسب کرده‌اند باید جستجو کرد.
استفاده از ویندوز، ممنوع؟
آیا باید به یک‌باره با هیجان گفت «یافتم، یافتم» و به یک‌باره ویندوز را با یک توزیع لینوکس عوض کرد؟ با توجه به پروژه‌هایی که مطرح شد به نظر این کار منطقی نخواهد بود. انتخاب مسیر مناسب برای هر سازمان و یا شهر و کشوری باید جداگانه بررسی شود تا بتوان روش مناسب و امن را انتخاب کرد. بهتر است ابتدا تجربه دیگر سازمان‌ها بررسی و سپس با آموزش اولیه و استفاده از استانداردهای متن‌باز شروع کرد. در نهایت با دسته‌بندی مناسب سازمان‌ها یا بخش‌ها با درجه وابستگی به نرمافزارهای ویندوزی یا غیر آزاد، نرمافزارهای جایگزین و مشابه در سیستمعامل گنو/لینوکس را مورد استفاده قرار داد. زمانی که روز شما بدون نرم‌افزار غیر‌آزاد گذشت امکان حذف ویندوز را هم خواهید داشت.
برای رسیدن به چنین اهدافی شاید آموزش گسترده در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها بتواند بستری از نیروی انسانی را فراهم کند تا سازمان‌ها و شهرها چنین حرکتی را ساده‌تر و راحت‌تر انجام بدهند. همکاری مردمی و حمایت دولت، سازمان‌ها و شرکت‌ها همگی با هم حرکتی گروهی را شکل خواهد داد که پتانسیل موفقیت را خواهد داشت. در این بین باید از تعصب دوری کرد و فرهنگ گنو/لینوکس را رواج داد.
آخر انشا در دوران کودکی همیشه با جمله‌ای از امید پایان می‌یافت. امید است ما هم در کشورمان بتوانیم حرکتی مثبت برای مهاجرت داشته باشیم! در این بین شاید کم‌اهمیت‌ترین دلیل، سود مالی حاصل از تهیه نرمافزارهای ویندوزی باشد چراکه ما هنوز کپی‌رایت را در ایران رعایت نمی کنیم. اما دلایل بسیار زیاد فنی و فرهنگی وجود دارد که در نهایت سود اقتصادی و استقلال را در پی خواهد داشت.
یک برنامه‌ریزی دقیق و اجرای درست و استفاده مناسب از بودجه به بهترین شکل و همکاری جوامع کاربری می‌تواند امکان مهاجرت در کشور ما را نیز فراهم کند. آیا این کار در کشور ما ممکن خواهد بود؟