ویرایش ویدئو یکی از کاربردهایی است که امروزه توسط رایانههای شخصی و حتی در تبلتهای امروزی نیز قابل انجام است. از دیرباز نرمافزارهای مختلفی برای این منظور در رایانههای شخصی مورد استفاده قرار میگرفتهاند. نرمافزارهایی مانند نرمافزار یولید ویدئو استودیو و یا نرمافزار ادوبی پریمایر که برای کاربردهای سبکتر خانگی استفاده میشوند. نرمافزارهای حرفهایتری نیز مانند نرمافزار ویرایش و طراحی جلوههای ویژه شرکت ادوبی یعنی نرمافزار ادوبی افترافکت نیز از گزینههای دیگر به شمار میآیند.
اکثر گزینههایی که ذکر شد و یا دیگر گزینههای تجاری موجود در بازار به شکلی انحصاری و متنبسته عرضه شدهاند. با این حال با عرضه سیستمعامل گنو/لینوکس و افزایش کاربران آن در سطح استفاده از رایانهای شخصی ساده و رومیزی، نیاز به نرمافزار ویرایشگر ویدئو همانند گزینههای تجاری و یا انحصاری موجود، به طور روزافزون بیشتر شده و کاربران به دنبال گزینههای جایگزین آزاد / متنباز برای این نرمافزارهای انحصاری بودند.
رقیب نرمافزار معروف ویرایشگر تصاویر محبوب ادوبی فتوشاپ که توسط شرکت ادوبی عرضه شدهاست را میتوان نرمافزار گیمپ دانست که ابزار قدرتمند به شمار میآید. ولی در کل یکی از شرکتهای معروف در بستر تولید محتوای چندرسانهای، طراحی صفحات وب و نشر رومیزی را میتوان شرکت ادوبی دانست. این شرکت انحصار عرضه و فروش محصولات و خدمات نرمافزاری را در این بسترها در دست داشته و قدرت بالایی را در این عرصهها برای خودش دست و پا کردهاست. این شرکت محصولات خود را نیز به صورت کاملا انحصاری و متنبسته عرضه کرده و تا پیش از این میداندار نمایش ویدئو و پویانمایی اینترنتی بود که با افول محبوبیت نرمافزار فلش این موضوع تا کمی از بین رفتهاست. در حالی که اکثر افراد به انحصار ویندوز و گوگل بر عرصه سیستمهای عامل و جستجوی اینترنت حساسیت به جایی را از خود نشان میدهند، اما حساسیت و توجه خاصی بر چنبره ادوبی بر عرضه تولید محتوای چندرسانهای، پویانمایی و پویانمایی سهبعدی و نشر رومیزی در سطح کاربران حتی کاربران گنو/لینوکس نیز وجود ندارد. این انحصار تا جایی پیش رفته است که اکثر نشریات و فیلمها و سریالها در کشور خودمان نیز توسط این ابزار تولید میشوند.
در موضوع ویرایش ویدئو محصولات ادوبی نیز بسیار متنوع است، شرکت اتودسک دیگر شرکت فعال در بخش پویانمایی و پویانمایی سهبعدی نیز نرمافزارها و محصولات متنوعی را در این عرصه عرضه کردهاست. حال پرسشی که در ذهن شما نیز به وجود آمده است این است که معادل آزادی که برای این نرمافزارهای وجود دارند، چه نرمافزارهایی هستند و قوت و ضعف آنان در چیست؟
نقد و بررسی ۶ + ۱ نرمافزار آزاد و متنباز برای ویرایش ویدئو
خوب، من همواره از خود ابن سوال را میپرسم که وضعیت فعلی ویرایش ویدئو و نرمافزارهای آزاد / متنباز مرتبط در گنو/لینوکس به چه شکل است؟ من وقت زیادی را صرف صنعت جلوههای بصری کرده و به این موضوع از دید یک هنرمند، آهنگساز و یا مهندس سیستم آشنایی دارم. در گذشته از تدوین و ویرایش، آموزش افراد، تنظیمات و پشتیبانی از نرمافزار ویرایش ویدئویی «Avid Media Composer» لذت میبردم. نرمافزار مذکور را میتوان یکی از بهترین نرمافزارهای ویرایش ویدئو، حداقل تا قبل از معرفی ادوبی پریمایر و فاینال کات پرو (Final Cut Pro) دانست که تقریبا اکثر نیازهای یک کاربر حرفهای را پوشش میداد.
در صنعت حرفهای جلوههای بصری و برای تولید اکثر فیلمها از این نرمافزارها استفاده میشود که برای تدوین ویدئوها و فیلمها توسط تمامی افراد حرفهای یا تازه کار، ابزار مناسبی به شمار میآیند. این صنعت از بدو تاسیس و تاریخ ۳۰ ساله خود برای استفاده از ابزار و نرمافزارهای رایانهای متکی به دو سیستمعامل ویندوز و مک بودهاست. به صورت کلی به این دلیل به نرمافزارهای آزاد / متنباز مورد استفاده در گنو/لینوکس به آن اندازه عالی نبوده؛ و به اندازه کافی از آن سطح از قدرت برخوردار نبودهاند که در برابر نرمافزارهای انحصاری توانایی رقابت داشته باشند. این موضوع بسیار شرمآور است به این دلیل که اکثر ابزارهای سهبعدی و دوبعدی فعلی در سیستمعامل گنو/لینوکس به غیر از ابزارهای ویرایش ویدئو تثبیت شدهاند و نیز به خوبی در این سیستمعامل اجرا میشوند. فقدان وجود یک ویرایشگر معقول و مناسب باعث شدهاست که سیستمعامل گنو/لینوکس در صنعت ویرایش ویدئو و جلوههای بصری جایگاهی نداشته باشد.
با این حال تلاشهای زیادی برای از بین رفتن این خلاء در سیستمعامل گنو/لینوکس و نرمافزارهای آزاد / متنباز انجام گرفته است که به ایجاد چند نرمافزار ساده برای ویرایش و تدوین ویدئو به شکل آزاد / متنباز منجر شدهاست. نرمافزارهای تدوین ویدئو بزرگ و حرفهای در سطحی که بتوان آن را در سطح هالیوود استفاده کرد، پیدا نخواهید کرد؛ اما نرمافزارهای ساده و متنبازی که برای انجام کارهای ساده و ابتدایی مورد نیاز برای ساخت کلیپها و برخی فیلمها و یا حتی جلوههای بصری استفاده شوند را نیز میتوان در اینترنت یافت. بهعنوان نمونه برای ساخت برخی ویدئوهای نمایشی که برای مهندسین سیستمهای ارشد در تیم مهندسی سیستم «EngOps» ردهت، ساخته ام؛ مناسب بودند.
سابقاً از ابزار و نرمافزارهای مختلفی برای ویرایش و تدوین ویدئوهای استفاده میکردم؛ تا اینکه چگونگی تدوین و ویرایش ویدئو را در نرمافزار قدرتمند بلندر را آموختم. (در صورتی که در ابتدا وقتی به این نرمافزار نگاه میانداختم؛ ظاهرش برایم، بسیار شلوغ و در هم تنیده بود.) در این مقاله، تمامی این ابزارها که به آزمایش آنان پرداخته ام، را معرفی کرده و توضیحات مختصری را در مورد هریک ارائه خواهم داد. همچنین برای روشنتر شدن موضوع، باید بگویم که در حال حاضر از توزیع فدورا بههمراه دو میزکار کیدیای و گنوم استفاده میکنم؛ (به این دلیل که هنوز تصمیمی نگرفتهام با کدام یک بمانم!) سیستم فعلی من نیز در حال حاضر یک لنوو T440s است که از یک گرافیک مجتمع اینتل بهره میبرد؛ متاسفانه هیچ نوع شتابدهندهای برای اوپنجیال تا زمان نگارش متن انگلیسی برای این کارت عرضه نشده است. تمامی این ابزار در زمانی که من یک هنرمند عجول برای یافتن ابزار مناسب بودم؛ توسط من تشت شده اند و این مقاله از تجربیات من در فرآیند یافتن گزینه مناسب شکل گرفته است.
ویرایشگر ویدئویی پیتیوی «PiTiVi»
پیتیوی نرمافزاری بود که برای استفاده به من پیشنهاد شد؛ پس این نرمافزار اولین ابزاری بود که آزمودم. این نرمافزار توسط زبان برنامهنویسی پایتون نوشته شدهاست. پس به همین دلیل امیدوار بودم که بتوان از اسکرپتهای خوبی برای سفارشی برخی اجزاء و نکات در آن بهره جست. قصد داشتم که به عنوان مثال قابلیتی را در نوار پیمایش زمان در پایین نرمافزار ایجاد کنم که علاوه بر نمایش زمانی که از ویدئوی ویرایش شده گذشته است، مقدار زمانی که در ویدئو اصلی نیز سپری شده را نیز نمایش دهد. همهچیز به خوبی پیش میرفت و ظاهر خوب و پیشرفتهای مشابه با پریمایر و اوید داشت. بنا بر این من یک ویدئو کوتاه را وارد آن کردم که ناگاه نرمافزار کِرَش کرد و از کار افتاد. بنابراین مجدداً نرمافزار فوق را اجرا کرده و ویدئو راز نوع وارد نرمافزار کردم، این بار کرشی رخ نداده و نرمافزار به کار خود ادامه داد، خوب عالی بود؛ باید ویدئو بعدی را وارد نرمافزار میکردم. ویدئو بعدی را نیز به نرمافزار افزودم که ناگاه بعد از آنکه ویدئو را انتخاب کردم، نرمافزار مجدداً از کار افتاد و کِرَش کرد. این کار را تا زمانی که از این کار نا امید شوم ادامه دادم؛ و واقعا این موضوع، برای این نرمافزار شرم آور است چون به نظر میرسد از کار افتادن این نرمافزار از همان کارهای اولیه و ابتدایی آغاز شده است. [پس تضمینی برای اینکه مواردی مثل از کار افتادن و خروج ناگهانی از برنامه در مواقعی که در حال ویرایش هستید وجود نخواهد داشت که باعث هدر رفتن کارها و دوباره کاری خواهد بود.]
با این حال زمانی که نسخه ۱٫۰ این نرمافزار به صورت پایدار منتشر شد؛ مجددا نرمافزار پیتیوی را آزمایش خواهم کرد تا ببینم آیا این مشکلات در آن وجود دارند یا خیر که امیدوارم مشکلات فوق در آن رفع شده باشند. نسخه جدید به شکل آزمایشی هماکنون موجود است؛ با این حال همواره برای استفاده از نسخههای آزمایشی استقامت به خرج داده و سعی کردهام در سیستمی که برای کار خود استفاده میکنم؛ به هیچوجه از نسخه آزمایشی نرمافزارها استفاده نکنم. با این حال استفاده از نرمافزار پیتیوی برایم نا امید کننده بود و به سراغ گزینههای دیگر رفتم.
ویرایشگر ویدئویی اوپنشات «OpenShot»
ویرایشگر ویدئویی اوپنشات نرمافزار آزاد و متنبازی است که فعلا فقط در سیستمعامل گنو/لینوکس قابل استفاده است با این حال پویشی در جهت جمعآوری کمکهای مالی برای انتشار نسخه ویندوز و مک در وبسایت آن قرار گرفته است که با پرداخت مبالغی جهت کمک به این نرمافزار میتوانید به ارائه نسخه ویندوز و مک کمک کنید. این نرمافزار با مجوز انتشار جیپیال نسخه ۳ عرضه شدهاست و توسط زبان برنامهنویسی پایتون نوشته شدهاست. ظاهر این نرمافزار هنوز از ابزار واسط گرافیکی جیتیکی+ نسخه ۲ استفاده میکند؛ نسخه فعلی جیتیکی+ در حال حاضر نسخه ۳ است که در گنوم ۳ مورد استفاده قرار گرفته است.
این نرمافزار از ویژگیهای معمول مانند برش و چسباندن و کنارهم قرار دادن ویدئو به همراه چند ابزار ابتدایی دیگر برخوردار است که علاوه بر امکانات فوق از برخی جلوههای گرافیکی ساده برای ساخت آلبوم از تصاویر و کنار هم قرار دادن آنان نیز بهره میبرد. این جلوههای در زمان تغییر تصاویر به تصویر دیگر نمایش داده شده و جلوه بهتری به ویدئو خواهند بخشید. علاوه بر امکان فوق این نرمافزار از برخی قابلیتهای پیشرفتهتر مثل اعمال برخی جلوههای دوبعدی و حتی نوشتن متن سهبعدی با واسط نرمافزار بلندر نیز برخوردار است.
در ابتدا وقتی نرمافزار را باز کردم، ویدئو خودم را اضافه کرده و سپس بعد از افزودن ویدئو به نرمافزار آن را در داخل نوار پیمایش زمان در پایین نرمافزار قرار دادم. همچنین پخش ویدئو از طریق پیشنمایش ویدئوها و دیگر موارد به خوبی پیش میرفت؛ تا اینکه بعد از آنکه خواستم از ویدئو یک خروجی مناسب به همراه عنوانی دلخواه تهیه کنیم! نرمافزار دیگر کار نکرد و کار خاصی انجام نمیداد از داخل ابزار «HTOP» نیز چیزی درباره پردازش کار مشخص نبود تا اینکه ناگهان از کار افتاد و کرش کرد. در این صورت شاید نرمافزار قادر به ایجاد خروجی بدون استفاده از عنوان دلخواه باشد؛ خوب آیا این به نظر شما میتواند نکته مثبتی باشد؟ پس به نرمافزار دیگری نقل مکان کردم.
ویرایشگر حرفهای ویدئو لایتوِرکز «Lightworks»
ویرایشگر غیر خطی ویدئوی لایتوِرکز، توسط شرکت «Edishare» عرضه شده است و اخیرا در سیستمعامل گنو/لینوکس نیز قابل استفاده است. ویرایشگر مذکور در حدود ۱۰ سال است که در عرصه فیلم سازی تدوین و ویرایش ویدئو مورد استفاده است و از امکانات و قابلیتهای فراوانی برخوردار است. نسخه پولی آن برای کاربران حرفهای تر بسیار مناسب است اما برای افرادی مثل من که نیازی به آن ویژگیها ندارند کاملا بیفایده است که چنین هزینهای پرداخت شود. نصب نرمافزار فوق بسیار راحت است، هم فایل نصب دبیان و هم آرپیام برای ردهت برای نصب آن در پایگاه اینترنتی آن وجود دارد و تنها با یک کلیک قابل نصب است.
نسخه رایگان نرم ازار فوق برای کاربردهای عادی و روزمره ما بسیار مناسب است، این نسخه را میتوان از پایگاه اینترنتی بارگیری و نصب کرد. با این حال زمانی که این نرمافزار ر در سیستم خود نصب کردم، و بر روی نقشک نرمافزار جهت اجرای برنامه کلیک کردم؛ اتفاقی نیفتاد! [به نظر میرسد سیستم مورد استفاده نویسنده دارای مشکلاتی در کارت گرافیک و نیازمندیهای مورد نیاز برای اجرای این نرمافزار و حتی سایر نرمافزارها باشد.]
شاید شما بتوانید در سیستم خود به راحتی نرمافزار فوق را اجرا نماید، اگر از این نرمافزار به صورت جدی یا در سطح ابتدایی استفاده کردهاید؛ کارایی نرمافزار فوق برای شما تا چه حد بوده است؟ اگر نرمافزار فوق برای شما به خوبی کار میکند؛ اگر احساس بخشندگی به شما دست دادهاست میتوانید رایانهای کیفی بهرهمند از جدیدترین کارت گرافیک انویدیا مثلا 870M را نیز به من هدیه دهید.
ویرایشگر ویدئویی «Avidemux»
نرمافزار «Avidemux» ویرایشگر ویدئو ساده و متنبازی است که توسط زبان سی++ نوشته شدهاست و برای ویرایش ابتدایی برخی ویدئوها استفاده میشود.
برای نمونه با استفاده از نرمافزار ساده فوق میتوان زیرنویسی را بر فیلمی درج کرده و خروجی مورد نیاز را با استفاده از زیرنویس مورد نظر ایجاد نمایید. این نرمافزار را برای آزمایش نصب کردم. در هنگامی که آن را نصب و اجرا کردم. با این پرسش مواجه شدم که آیا کسی هست از این نرمافزار برای ویرایش ویدئو استفاده کند؟ در اینترنتی کمی جستوجو کرده و متوجه شدم در اکثر نوشتههایی که در مورد این ویرایشگر نوشته شدهاست به این نکته اشاره شدهاست که این نرمافزار را نمیتوان به عنوان یک ویرایشگر جدی در نظر داشت.
ویرایشگر ویدئویی سینِلِرا «Cinelerra»
سینِلِرا نرمافزار ساده و متنبازی است که برای ویرایش ویدئوهای به شکل سادهتر مورد استفاده قرار میگیرد. با این حال همانند ابزارهای حرفهای نبوده و از کارایی پایینتری برخوردار است. بنابر نوشته نویسنده در نوشته اصلی این نرمافزار دارای پیوندی برای بارگیری نرمافزار نبوده است، با این حال امروزه این پیوندد در این پایگاه اینترنتی (http://cinelerra-cv.org) آن درج شده است.
در پایگاه اینترنتی جدیدی که برای این نرمافزار آماده شده، اطلاعات خوبی در مورد نرمافزار و همچنین نحوه نصب و بارگیری آن درج شده است که در یک ساختار مناسب و با استفاده از عناصر بصری زیبا در اختیار بازدیدکنندگان پایگاه اینترنتی فوق است. نویسنده مقاله مدعی است نرمافزار را اجرا کرده و نتوانسته است بعد از اینکه ویدئو را به نرمافزار افزوده، کاری که میخواهد در آن انجام دهد؛ را به پایان رساند. با این حال خود شخصا نرمافزار را در توزیع آرچلینوکس نصب کردم و در هنگام پخش صدا با مشکلاتی مواجه شدم؛ در هنگامی که خروجی تصویر را نیز بر روی اوپنجیال و به غیر از «xv» قرار دهید، بعد از راهاندازی مجدد نرمافزار و هربار افزودن ویدئوی جدید، نرمافزار از کار خواهد ایستاد. بنابراین این نرمافزار نیز نرمافزاری نیست که بتوان بر رویش حسابی باز کرد. بنابراین به نرمافزار بعدی خواهیم پرداخت.
ویرایشگر ویدئویی کیدیانلایو «KDEnlive»
نرمافزار ویرایشگر ویدئو کیدیانلایو تقریبا تجربه جدیدی برای نویسنده مقاله بوده است. نرمافزار کیدیانلایو توسط زبان برنامهنویسی سیپلاسپلاس نوشته شدهاست و برای ایجاد خروجی از نرمافزار امالتی«MLT» استفاده میکند. نسخه جدید این نرمافزار با مجموعه نرمافزارهای کیدیای نسخه ۱۵٫۰۴ عرضه شده و از این پس با این مجموعه عرضه خواهد شد. پیش از این نسخههای این برنامه با صفر آغاز می شدند.
از نقطه نظر شخصی نرمافزار کیدیانلایو بین دیگر نرمافزارهای معرفی شده از ایرادات و مشکلات کمتری برخوردار است. نرمافزار را نصب و اجر کردم سپس ویدئوی دلخواه را در آن اضافه کرده و در نوار زمان با استفاده از کلیدهای میانبر و … مشکل خاصی در استفاده از نرمافزار مشاهده نکرده و همه چیز به خوبی کار میکرد. تنها مشکلی که نویسنده مطلب با آن مواجه شده است نبود جلوه حرکتی در لیست جلوههای حرکتی است که در مطلب عنوان میکند است: «نتوانستم از جلوههای حرکت (Transition) بین تصاویر در ابتدا و انتهای هر شیار ویدئو استفاده کنم. این لیست خالی بوده و تا امروز هم متوجه نشدهام که چرا این لیست این چنین است.» در صورتی که برای افزودن جلوههای حرکتی باید بر روی ویدئو در نوار زمان راست کلیک کرده و در منوی باز شده، گزینه «Add Transition» جلوه حرکتی دلخواه را به ویدئو بیفزایید. به نظر میرسد نویسنده مطلب کادر تنظیمات جلوههای حرکتی «Transition» را به عنوان مکانی برای درج آنان در نظر گرفته است! نمایی از یک جلوه حرکتی قرار گرفته بر یک تصویر در نرمافزار کیدیانلایو در تصویر زیر آمده است.
نرمافزار بلندر «Blender»
بعد از آن نرمافزار بلندر را نصب کردم. در آغاز کار واقعا دلسرد شدم. در گذشته به بلندر نگاهی انداخته بودم اما در واقع با تمامی نرمافزارهایی که تا به حال در سطح حرفهای با آنها کار کرده بودم کاملا تفاوت داشت. برای یک شروع، نکته کلیدی در این است که همه ما در اشتباه هستیم. اما من بازگشته بودم و قصد نداشتم شکست بخورم. بنابراین به یوتیوب مراجعه کرده و به دنبال مواردی جهت کمک به یادگیری بهتر بلندر کردم. در واقع به دنبال روشی سریع برای یادگیری بودم که برای یادگیری اصول اولیه ۳۶۵ روز از سال را از من نخواهد.
ویدئوهای یوتیوب در واقع برای یادگیری بلندر بسیار مفیدند و راهنمای خوبی برای یادگیری نحوه کار بلندر هستند. بعد از ۳۰ دقیقه مشاهده ویدئو در یوتیوب تقریبا شروع به کار با نرمافزار بلندر کردم. ویدئویی را به نرمافزار اضافه کردم که به خوبی ویدئوی فوق افزوده شد؛ سپس تمامی ویدئوهای مورد نیاز را تیز به نرمافزار فوق افزودم. اولین شیار ویدئو را در پایین قرار دادم. سپس ویدئو را در داخل پخشکننده/نمایانگر «player/viewer» مشاهده کردم. این زمانی بود که هیجان زده شدم. بعد از این شروع به بریدن ویدئو ۴۵ دقیقهای به یک ویدئو ۵ دقیقهای کردم. نکتهای خوب که در نرمافزار بلند نیز وجود دارد این است که بلند نیز از نشانگر برش ویدئو برخوردار است که نکته خوبی است.
پیش از این نرمافزار اوید (Avid) نیز برای اولین بار چنین امکانی را داشت. در نشانگر برش شما به تماشای ویدئو مشغول میشوید و هر زمانی را که خواستید را میتوانید برای برش نشانهگذاری کنید. بعد از آن میتوانید نشانهها را از بین برده و یا تغییرات را برگردانید. سپس میتوانید به شکل غیرمخرب آن بخشها که خواستید را برش و حذف نمایید. نکته خوب دیگر امکانی است که به راحتی باعث حذف خودکار فضای خالی بین ویدئوها در زمان برش است که دیگر نیازی به چیدن دوباره تمام ویدئوها در نوار زمان نخواهید داشت.
افزودن جلوههای حرکتی نیز در نرمافزار بلندر بسیار ساده است و برایم یادآور نرمافزار ادوبی پریمایر بود. در این حالت به راحتی میتوانید جلوههای حرکتی عادی که وجود دارند را به ویدئوها و نوار زمان اضافه کنید. مواردی که از کیفیت خوبی برخوردار هستند، تا حدی که ممکن است انتظار دیدن آنها را در فیلم و مجموعههای تلویزیونی نیز داشته باشید. علاوه بر جلوههای حرکتی «fractal swirl-over fade-back bubble» که در اکثر نرمافزارهای ویرایشگر ویدئویی مشاهده خواهیم کرد.
نکته مثبت دیگری که در نرمافزار بلندر قابل شاره است این است که به راحتی میتوانید پیوند بین صدا و تصویر را از ویدئوها بردارید. کاربردهای فراوانی برای این ویژگی وجود دارد که خوشبختانه امکان استفاده از این ویژگی به شکلی ساده وجود دارد. موضوع بعدی که سعی کردم آن را نیز آزمایش کنم. قرار دادن یک عنوان برای ویدئوی خروجی بود. برای این کار شما میتوانید به مسیر «route» دوبعدی و سهبعدی بروید. با این حال مسیر سهبعدی امکانات و انعطاف بیشتری را نسبت به مسیر دوبعدی فراهم میکند. بنابر این از طریق بخش ویدئو توانستم اکثر تنظیمات دلخواه را جایگزین کرد و با انتخاب قالب و اندازه ویدئو خروجی را برای رندر آماده کرده و با کلیک بر روی برو «Go»، فایل خروجی را با سرعت و کیفیت خوب رندر کنم.
برنده نهایی
من نرمافزار جدید و متنباز خود را برای ویرایش ویدئو یافتم. نرمافزار بلندر، نه نرمافزار اوید (Avid) یا ادوبی پریمایر، بلکه نرمافزاری که فراتر از این ابزار است. این آن نرمافزاری است که میتواند شانه به شانه با رقبای معروف خود در صنعت جلوههای ویژه بصری رقابت کند. نرمافزاری که علاوه بر امکانات مذکور در بالا، از امکانات و قابلیتهای متنوع خود برای ویرایش سهبعدی نیز برخوردار است. نرمافزاری که به راحتی متون و اشکال سهبعدی را به اشکال مختل در خود پشتیبانی میکند. یکی از نکات واقعا مهم در نرمافزار بلند این است که توسط اسکریپتهای پایتون، امکانات نرمافزار قابلیت گسترش داشته و میتوان توسط دانش برنامهنویسی و استفاده از زبان پایتون آن را بهبود بخشید.
در آخر نظر شما چیست؟ آیا از ویرایشگرهای فوق استفاده کردهاید؟ کدام یک ار بر دیگران ترجیح میدهید؟ نظرات خود را با ما نیز در میان بگذارید.